“ÇOK, PEK, DAHA, EN, …KADAR” KELİMELERİ VE YÜKLEM GRUBU
"Çok güzel, pek akıllı" birer tamlama mıdır?

SORU HAZIRLAYAN ARKADAŞLARA NOT
“Var” ve “yok” sözcükleri sıfat alır veya bir zarf ile derecelendirilir mi?
Ek-fiil yardımı ile yüklem olmuş “var” veya “yok” sözcükleriyle kurulan isim cümlelerinde “çok, az, biraz, daha, epey…” gibi sözcüklerin Öge karşılıği zarf tamlayıcısıdır.
Örnek:
– Bunun gibi kitaplardan burada çok vardı / yoktu.
Bu cümlenin yüklemi “çok vardı” veya “çok yoktu” değildir. “Çok” sözcüğü “var” ve “yok” sözcüklerinin sıfatı da derecelendirme zarfı da olamaz çünkü “var” ve “yok” sözcüklerinin sıfat veya zarf olarak kullanılabileceği ve bir miktar zarfı ile derecelerinin arttırılabileceği örnekler yoktur.
Bahsettiğimiz sözcüklerin aksine “çok güzel / daha güzel / en güzel / pek akıllı” örneklerinde “çok, daha, en, pek” nicelik belirten sözcükler önüne geldiği sözcükten ayrılamaz ve o sözcük hangi ögedeyse birlikte alınır.
Örnekler:
– Bu seneki öğrenciler / pek akıllıydı.
Bu cümle özne ve yüklem olmak üzere iki ögeden (ana ögelerden) kurulmuştur.
– Ortanca kardeşim / okuldan önce / daha düzenliydi.
Bu cümle özne, zarf tamlayıcısı ve yüklem olmak üzere üç ögeden kurulmuştur.
Not: İlgili konuda 2021 senesinde Tokat İl MEM ÖDM TYT Türkçe sorusuna da bakabilirler.
Bu soru dışında yakın zamanda ÖSYM (KPSS ÖABT 2022/2023 SORUSU HARİÇ)veya MEB tarafından paylaşılmış bir soru yoktur.
Kurumlar tarafından zaman zaman CİMER üzerinden yapılan bireysel başvurulara verilen cevaplar kurumların bu konu hakkındaki kesin duruşunu yansıtmamaktadır.
Konuyla ilgili makale çalışmamın kaynakçasını sizlerle paylaşayım. İlgisini çeken arkadaşlarımız kaynakçadaki basılı eserlere ulaşılabilir.
Yılmaz AYDIN
KAYNAKÇA
ATABAY, Neşe; ÖZEL, Sevgi; KUTLUK, İbrahim (2003), Sözcük Türleri, Papatya Yayınları,
İstanbul
AYDIN, Yılmaz (2016), Anlamdan Dil Bilgisine Türkçe Öğretmeninin Not Defteri, Furkan, Adana
BANGUOĞLU, Tahsin (2000), Türkçenin Grameri, TDK, Ankara
BESEREK, Ahmet (1991), Türkçede Cümle Yapısı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul
BİLGEGİL, M. Kaya (2014), Türkçe Dilbilgisi, Salkımsöğüt, Erzurum
BİLGİN, Muhittin (2006), Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Anı Yayınları, Ankara
BÖLER, Tuncay (2019), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Kesit, İsanbul
DELİCE, H. İbrahim (2003), Türkçe Sözdizimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul
DİZDAROĞLU, Hikmet (1976), Tümce Bilgisi, TDK, Ankara
EDİSKUN, Haydar (1984), Yeni Türk Dilbilgisi, Remzi, İstanbul
EKER, Süer (2006), Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara
ERGİN, Muharrem (1962), Türk Dil Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara
ERKUL, Rasih (2004), Cümle ve Metin Bilgisi, Anı Yayıncılık, Ankara
GENCAN, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi , LiseI-II-III, Kanat Yayınları , İstanbul
GÜNEŞ, Sezai (1995), Türk Dil Bilgisi, Altındağ Matbaası, İzmir
HATİPOĞLU, Vecihe (1972), Türkçenin Sözdizimi, TDK Yayınları, Ankara
HEPÇİLİNGİRLER, Feyza (2004), Öğretenlere ve Öğrenenlere Türkçe Dilbilgisi, Remzi, İstanbul
KARAAĞAÇ, Günay (2009), Türkçenin Söz Dizimi, Kesit, İstanbul
KARAHAN, Leyla (2014), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ, Ankara
KERİMOĞLU, Caner (2016), Dilbilgisi Yazımı ve Öğretimi, Pegem Akademi, Ankara
KIZILKAYA, Hüseyin (1991), Sözcük Bilgileri, İnkılap, İstanbul
ÖZKAN, Abdurrahman (2016), Türkiye Türkçesi Sözdizimi, Palet, Konya
ÖZMEN, Mehmet (2013), Türkçenin Sözdizimi, Karahan Kitabevi, Adana
ÜSTÜNOVA, Kerime (2014), Türkiye Türkçesinde Yapı kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri, Sentez
Yayınları, İstanbul