TÜRK DİL KURUMUNUN ÜNLÜ DARALMASIYLA İLGİLİ ÖRNEKLERDEKİ İLK DEĞİŞİKLİKLERİNE DAİR

TÜRK DİL KURUMUNUN ÜNLÜ DARALMASIYLA İLGİLİ ÖRNEKLERDEKİ İLK DEĞİŞİKLİKLERİNE DAİR
Yılmaz AYDIN
Türk Dil Kurumu 1965 yılında yayımlanan Yeni İmlâ Kılavuzu’nda baskı sayısı belirtilmemişse de bir yıl sonra yayımlanan kılavuzun ikinci baskı olduğu kaydedilmiştir. Kılavuz çıkana kadar imlâ ile ilgili bilgiler “Türkçe Sözlük”lerin sunuş ile sözcükler arasındaki sayfalarında yer almıştır.
Genişletilmiş ikinci baskısı 1955 yılında yapılan TDK Türkçe Sözlük’te,“Fiil çekimlerinde ‘a’ veya ‘e’ ile biten fiil gövdelerinden sonra ‘-yor’ eki veya kaynaş-tırma sesi (y) almış ‘-e, -en, -ecek, -erek’ gibi bir ek gelirse fiil gövdesinin sonundaki geniş ‘a’ ve ‘e’ darlaşarak ‘ı’ ve ‘i’ olur.”diyerek bu bilgiyi şu örneklerle somutlaştırmıştır: anlıyor, anlıya, anlıyan, anlıyacak, anlıyarak; bekliyor, bekliye, bekliyen, bekliyecek, bekliyerek; anlamıyor, anlamıya… beklemiyor, beklemiye…
Genişletilmiş ikinci baskısı 1955 yılında yapılan TDK Türkçe Sözlük’te yer alan örneklerden bazıları, 1977 yılında basılan TDK Resimli Türkçe Sözlük’te “ünlü daralması olamayacağı” şeklinde düzeltilerek ünlü daralmasıyla ilgili bilgi ve örnekler şu şekilde verilmiştir: Fiil çekimlerinde “a” veya “e” ile biten fiil gövdelerinden sonra, “-e, -en, -ecek, -erek” gibi bir ek gelirse araya “y” koruyucu sesi girer ve eylem gövdesi bozulmadan kalır: Anlayan, anlayacak, anlayarak; bekleyen, bekleyecek, bekleyerek…gibi.
TDK, sonraki senelerde de 1977’deki değişikliğe bağlı kalmış, bu kural ve örnekler günümüze dek ulaşmıştır.